Lala Mustafa Paşa, 1500'lerde, SokolluMehmed Paşa gibi Boşnak bir ailenin oğlu olarak doğdu. Ağabeyi Deli Hüsrev Paşa'nın desteğiyle I.Selim devrinde saraya girdi. Berber olarak çalışırken, I. Süleyman'ın dikkatini çekti ve daha sonra çeşnigir ve mirahorluk yaptı. 1555'te Damat Rüstem Paşa’nın sadrazam olmasından sonra saraydan uzaklaştırıldı; Filistin-Safed Sancakbeyi oldu.
1578'de başlattığı "İran Seferi" serdarlığında gösterdiği başarılar nedeniyle de Şirvan ve Gürcistan fâtihi olarak bilinir. "Lala" unvanı, şehzadeliğinde II. Selim’e lalalık etmiş olmasından kaynaklanır.
II. Murad saltanatında 28 Nisan 1580 ile 7 Ağustos 1580 tarihleri arasında üç ay dokuz gün sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. İlk büyük başarısını 1570 yılındaki Kıbrıs serdarlığı sırasında gösterdiğinden "Kıbrıs Fatihi" olarak anılır.
1556'da, Manisa Valisi Şehzade Selim'in lalalığına tayin edildi. Lala Mustafa Paşa 14 Eylül 1560’ta önce Pojega sancakbeyi, sonrada Van Beylerbeyi'ne getirildi.
Erzurum, Halep ve Şam beylerbeyliklerinde de bulunan Lala Mustafa Paşa, II. Selim devrinde 1567’de Yemen’de Zeydi imamlarından Topal Mutahhar’ın isyân çıkarması üzerine, vezir olarak oraya gönderildi. Mısır’da Yemen harekâtının hazırlıkları ile meşgulken, yerine Koca Sinan Paşa tayin edilip İstanbul’a çağrıldı ve altıncı vezir olarak Divân'a girdi.
Sadrazamlığı: 30 Eylül 1579’da Sokollu Mehmet Paşa'nın ölümüyle ikinci vezir, yeni Sadrazam Şemsi Ahmet Paşa'nın kısa süre sonra ölümü ile 28 Nisan 1580'de sadrazam oldu. 3 ay 9 gün sonra 7 Ağustos 1580'de İstanbul'da öldü.
İlk evliliğini Memlük HükümdarıKansu Gavri’nin oğlu Mehmed Beyin kızı Fatma Hatun ile yaptı. Bu evliliğinden olan oğlu Mehmed Paşa, babasının vefatından beş yıl önce Halep Beylerbeyi iken vefat etti. İkinci evliliğini Kanuni Sultan Süleyman Hanın oğlu, Şehzade Mehmed’in kızı Hümaşah Sultan ile yaptı. Bu evliliğinden de Sultanzade Abdülbaki Bey isimli bir oğlu oldu.Kıbrıs ve Kafkasya fetihlerindeki ganimet hissesi olmak üzere, elde ettiği serveti hayır işleriyle harcadı.
Osmanlı İmparatorluğunun önemli şahsiyetleri arasında yer alan Lala Mustafa Paşa 1579 yılında ordusu ile Kars’a gelen, Kars’ı yeniden imar edip birçok hizmetin ardından Beylerbeyi Sarayını da yaptırır. Lala Mustafa Paşa 1578 yılının son günlerinde gelen emirler üzerine Kars Kalesi’nin tamiri ve sınır boylarının takviyesi için Kars’a gider ve kalenin inşasını tamamladı. Evliya Çelebi¸ Kars Kalesi'nin III. Murad devrinde Lala Mustafa Paşa tarafından tamir edildiğini anlatırken bir askerin Paşa'ya aktardığı rüyasını nakleder. Bunun üzerine Kale içinde ilk defa Lala Mustafa Paşa hayratı olarak Harakanî Hazretleri adına bir tekke ve bir cami inşa edilmiştir.